Kościół Czemierniki

Historia kościoła

Kościół w Czemiernikach

Historia

Najstarsza wzmianka pisana o parafii Czemierniki znajduje się w spisach Świętopietrza pod datą 1325. W XVI wieku na okres przeszło 200 lat siedziba parafii związała się z rodem Firlejów. W 1508 roku Mikołaj Firlej otrzymał nadanie królewskie od Zygmunta I Starego na wsie: Dębica, Tarkawica i Czemierniki w nagrodę za wyprawę przeciw moskiewskiemu kniaziowi Bazylemu. Już w 1509r Mikołaj Firlej uzyskał od króla Zygmunta I przywilej lokacyjny dla Czemiernik. Najstarsza pieczęć miejska wyobraża wazon z trójlistną rośliną. Na środkowym liściu widnieje krzyż, a na wazonie data 1527. Pieczęć ta została wyciśnięta na dokumencie datowanym na 1552 rok. Znajduje się ona w zbiorach Muzeum Czapskich w Krakowie. W XVII wieku miasto pieczętuje się już innym herbem. Przedstawia on ukoronowaną Madonnę w zielonej szacie klęcząca na złotym półksiężycu na niebieskim polu. Na otoku można przeczytać napis: † SIGILLUM CIVIT… CZEMIRN… †.

Mikołaj Firlej miał dwóch synów: Piotra i Mikołaja. Piotr Firlej znany był ze szczególnej hojności wobec Kościoła. Wybudował lub odnowił oraz wyposażył około 20 kościołów. Zmarł w 1533 roku i został pochowany w lubelskiej bazylice oo. Dominikanów. Pozostawił trzech synów: Jana, Mikołaja i Andrzeja. Dobra czemiernickie przydały Janowi Firlejowi. Był on człowiekiem wykształconym. Studiował nauki wyzwolone najpierw w Krakowie potem w Lipsku gdzie zetknął się z luteranizmem. Wreszcie przeszedł na kalwinizm. Po powrocie do kraju zaprowadził nową wiarę w swoich posiadłościach. Pozbawił przede wszystkich Kościół wszelkich dochodów, a potem doprowadził do wygnania proboszcza czemiernickiego i działających od niedawna księży mansjonarzy, zajął świątynię wraz z wyposażeniem. Kościół splądrowano, pozbawiono sprzętów kościelnych, proboszcza i misjonarzy wypędzono. Od 1596 roku kościół w Czemiernikach stał pusty. Przez 40 lat w Czemiernikach nie było katolickich księży.

Jan Firlej sprawował wiele znaczących urzędów państwowych i powagą swojej osoby bardzo przyczynił się do rozszerzania się kalwinizmu w Polsce. Ze swoich trzech kolejnych małżeństw miał w sumie ośmioro dzieci. Umarł w 1574 roku zdążywszy jeszcze zobaczyć, że wszystkie jego dzieci, za wyjątkiem Andrzeja kasztelana radomskiego, powróciły na łono Kościoła katolickiego. Najmłodszy syn urodzony niedługo przed śmiercią Jana Firleja, do chrztu trzymany przez ówczesnego króla Henryka Walezego, otrzymał imię po nim. Kształcił się w Krakowie, następnie za granicą. Cieszył się specjalnymi względami papieża Klemensa VIII z rodu Aldobardini, będącego przyjacielem rodu Firlejów od czasu, gdy jako nuncjusz przebywał w Polsce. Papież uczynił młodego Henryka prałatem domowym, referendarzem i protonotariuszem apostolskim. Po powrocie do kraju Henryk Firlej otrzymał w 1600 roku godność scholastyka krakowskiego, a w 1605 roku referendarzem koronnym, a 1616 roku został podkanclerzem. Równocześnie rozwijała się jego kariera kościelna. Będąc już proboszczem Miechowskim i Płockim został, w 1616 roku biskupem łuckim, w 1617 biskupem płockim, a w siedem lat później – arcybiskupem gnieźnieńskim, a zatem prymasem.

Henryk Firlej był fundatorem nowego, murowanego kościoła w Czemiernikach. Najpierw doprowadził do rekoncyliacji odzyskanej drewnianej świątyni w 1596 roku. Powtórnego poświęcenia dokonał ks. Stanisław Warszewicki. Proboszczem został ks. Andrzej Pakoński wykształcony w Krakowie.
XVI wiek to nie tylko prądy reformacyjne, ale i czasy odpowiedzi Kościoła. W latach 1545 – 1563 obradował sobór trydencki podejmując szereg ważnych uchwał. Jedną z nich był postulat gruntowniejszego wykształcenia duchowieństwa. W tym czasie upowszechniły się biblioteki proboszczowskie. Wizytacja biskupa Bernarda Maciejowskiego dokonana w 1603 roku pozostawiła w protokole opis pierwotnego drewnianego kościoła p.w. św. Stanisława B.M. Miał to być obszerny drewniany budynek z dwoma oknami w nawie, trzema mniejszymi w chórze (prezbiterium) oraz jednym od zachodu ponad chórem muzycznym. Sufit z desek był malowany na biało. Pośrodku kościoła wizerunek Chrystusa ukrzyżowanego. Na wyposażenie ruchome składały się dwa konfesjonały, ławy oddzielne dla kobiet i mężczyzn, ambona bez daszku i cztery ołtarze. W Ołtarzu wielkim znajdowało się „pięknie wyrzeźbione” na kształt wieżyczki drewniane tabernakulum. Ołtarz wielki osadzono na drewnianych obszernych stopniach i otoczono u dołu drewnianą balustradą. Znajdowały się nim również dwa obrazy: św. Stanisława i Najświętszej Dziewicy oraz portatyl z relikwiami św. Zenona i towarzyszy. Dwa mniejsze ołtarze również posiadały obrazy o treści maryjnej, w trzecim w miejsce obrazu umieszczono cyborium. Chrzcielnica była również drewniana przykryta kopułą. Przed wielkim ołtarzem – wieczna lampka. Ogólne oświetlenie kościoła zapewniał zwisający z sufitu, bogato zdobiony kandelabr. Podłoga była ceglana. Dach pokryto gontem. W skład zabudowań kościelnych wchodziła plebania, dom wikariacki, szkoła i szpital. W tym samym roku 1603 biskup Bernard Maciejowki położył kamień węgielny pod nową murowaną świątynię, o czym można przeczytać na tablicy pamiątkowej umieszczonej nad drzwiami do północnej zakrystii. Budowa kościoła trwała kilkanaście lat. Konsekracja odbyła się 1-go października 1617 roku. Wtedy też został sporządzony akt erekcyjny nowego kościoła i przywróconej do istnienia Mansjonarii.
Kościół czemiernicki to budowla zorientowana, jednonawowa z parą kaplic i węższym półkoliście zakończonym prezbiterium. Fasada zachodnia ujęta w dwie wieże. Ściany zewnętrzne nieartykułowane ze skromną dekoracją rzeźbiarską wokół w portalach wejścia głównego i bocznych oraz na uskokowym szczycie zachodnim. Najciekawszym elementem wnętrza są sztukaterie sklepienne sygnowane inicjałami J.W. w gmerku umieszczczonym na łuku tęczowym od strony prezbiterium oraz z datą ukończenia prac dekoratorskich – 1614 rok. W inicjałach J.W. badacze rozpoznali muratora Jana Wolfa, muratora ordynacji Zamojskiej, mistrza sztukaterii w Uchaniach, Turobinie, lubelskiej kaplicy Firlejów w bazylice dominikańskiej oraz w kościele czemiernickim. Przypuszcza się, że był autorem także chóru muzycznego i zewnętrznej dekoracji rzeźbiarskiej głównego wejścia.

W 1711 roku kościół uległ pożarowi – całkowicie spłoną wtedy dach i dzwonnica. Przez kilka lat kościół musiał się zadowolić strzechą słomianą. Dzwony przeniesiono na wieżę, z czasem odnowiony dach pokryto dachówką ceramiczną. Drugi pożar miał miejsce przeszło 100 lat później w 1813 roku i spowodował znaczniejsze jeszcze spustoszenie. Znów spalił się dach i znów kościół został pokryty strzechą. Zanim jednak dokonano tego tymczasowego zabezpieczenia osłabione pożarem i wystawione na działanie deszczu sztukaterie w nawie głównej poodspajały się od podłoża i poodpadały. Część z nich – „by nikogo nie ubiły lub nie skaleczyły” – poodbijano ręcznie.

Wyposażenie wnętrza, chociaż okopcone, przetrwało. Przez wiele lat nie udawało się załatwienie trwałego pokrycia dachu, ani żadne inne poważniejsze prace remontowe nie mogły dojść do skutku. Kościół zamknięto, a posługa duszpasterska była sprawowana w kościółku św. Ludwika, króla, który został przeniesiony na cmentarz parafialny z posiadłości Raczyńskich w Suchowoli. Duszpasterstwo do kościoła św. Stanisława Biskupa i Męczennika, powróciło dopiero w 1856 roku. Kościół gruntownie odnowiono dopiero za urzędowania proboszcza ks. Karola Mleczka w latach 1874 – 1875. Wieże otrzymały nowe piętrowe hełmy, zawieszono w nich 2 dzwony wykonane w warszawskiej odlewni Zwolińskiego, odbudowano schody wewnątrz wież. Wejście główne zostało przysłonięte neoklasycystycznym portrykiem. Nad zakrystią południową nadbudowano skarbiec. Z zakrystii na piętro prowadziły kręcone drewniane schody, których kolejną – XX-wieczną wersję można oglądać również dziś. Staraniami ks. Mleczka odbudowano również plebanię. Ta plebania została pod koniec XIX wieku – w 1882 roku zastąpiona nową drewnianą zbudowaną przez proboszcza ks. M. Byszewskiego, którą do dziś można oglądać w skansenie „Zaborek” w Janowie Podlaskim. Z klęsk i zniszczeń kościół czemiernicki powracał do świetności w stanie niemal niezmienionym. Stąd też i obecną świątynię można uznać za wierną pamiątkę czasów wprowadzania uchwał Soboru trydenckiego w Polsce. Dekoracja zewnętrzna i wewnętrzna zachowała ówczesną estetykę.

 

Kosciol_2

Nasz kościół

Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czemiernikach.
W 1603 roku – wbudowanie kamienia węgielnego.
1612 r. – zakończenie budowy.
1614 r. – Jan Wolff zakończył prace dekoracyjne kościoła.
1 października 1617 r. – biskup Henryk Firlej dokonał uroczystej konsekracji świątyni.

Cel projektu

Prace remontowo-renowacyjne przywróciły walory XVII-wiecznego oryginału i w takim stanie przedstawia się ta budowla turystom oraz lokalnej społeczności. Wykonano renowację posadzki kościoła – zdjęto wtórną XX-wieczną szpecącą płytkę ceramiczną oraz odnaleziono i odrestaurowano wcześniejsze dwie posadzki kamienne – najpierwotniejsza z kamienia nieistotnej barwy (całkiem prawdopodobne, że był to piaskowiec gotlandzki) i pośredniej z białego kamienia.

Opis projektu

Projekt „Ochrona i wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego w Parafii Rzymsko-Katolickiej pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czemiernikach” służył nie tylko zachowaniu dziedzictwa kulturowego ale przede wszystkim interesariuszom do efektywnego, zrównoważonego wykorzystania zasobów dziedzictwa kultury do rozwoju społeczno – gospodarczego gminy Czemierniki. Projekt obejmuje renesansowy Kościół św. Stanisława w Czemiernikach znajdujący się na trasie Szlaku Renesansu Lubelskiego, który został wybudowany w latach 1603-1614.

Realizacja projektu umożliwiła podwyższenie poziomu ochrony i stanu zachowania cennej zabytkowej infrastruktury dziedzictwa kulturowego oraz zwiększenie dostępności do zabytkowej infrastruktury wielokulturowego dziedzictwa regionu dla turystów i innych użytkowników.

Wykonane prace

  • Docieplenie sklepienia, tynki renowacyjne, roboty posadzkowe, malowanie wnętrza.
  • Konserwacja zabytków ruchomych (sztukaterie).
  • Modernizacja instalacji sanitarnych (ogrzewanie podłogowe, instalacja ppoż., instalacja wodno-kanalizacyjna).
  • Modernizacja instalacji elektrycznych (instalacja prądowa, instalacja oświetleniowa, instalacje niskoprądowe, odgrzmienie, pętla indukcyjna).
  • Zakup wyposażenia na potrzeby programu kulturowego i do wykonania ekspozycji w dawnej zakrystii.
Close Menu